Piri Reis, Osmanlı İmparatorluğu’nun en ünlü denizcilerinden ve haritacılarından biridir. Asıl adı Ahmed Muhyiddin Pîrî dir.1465-1470 yılları arasında Gelibolu’da doğdu. Denizciliğe amcası Kemal Reis’in yanında başladı. Amcasının yanında Akdeniz’deki seferlerde önemli tecrübeler edindi.
Endülüs‘te Müslümanların hâkimiyetindeki son şehir olan Gırnata‘da , Müslümanlar katliama uğradı. Daha sonra Osmanlı’dan yardım istediler. O yıllarda denizaşırı sefere çıkacak donanması henüz olmayan Osmanlı Devleti, Kemal Reis’i Osmanlı Bayrağı altında bölgeye gönderdi. Bu sefere katılan Pîrî Reis, amcası ile Müslümanları İspanya’dan Kuzey Afrika’ya götürdü.
Daha sonra ki yıllarda Osmanlı Devleti’nin en kudretli denizcisi, Hızır reis ile yani Barbaros Hayrettin Paşa komutasında hizmet etti.
Piri Reis, kendi yazmış olduğu Kitab-ı Bahriye ‘sinde, Osmanlı – Venedik arasında vuku bulan iki deniz savaşına katıldığını bildirmiştir.
Piri Reis amcası Kemal Reis ile katılmış olduğu bir deniz muharebesinde ,Kolomb’un yanında bulunmuş olan bir denizciyi esir aldı. İşte o esir alınan İspanyol denizciden öğrendiği bilgiler neticesinde 1513 yılında ilk dünya haritasını çizdi. Çizmiş olduğu bu ilk haritayı Yavuz Sultan Selime hediye etmiştir. Günümüzde haritanın sadece bir parçası mevcuttur.
1516 yılında Derya Beyi (Deniz Albayı) rütbesini alarak , Osmanlı – Mısır fethinde görev yaptı. O sırada Kahire’ye geçti ve Nil nehrinin haritasını çizme fırsatı buldu.
Piri Reis Fetihlere Devam Ediyor
1521 yılında “Kitab-ı Bahriye” adlı eserini tamamladı. Bu kitap, Akdeniz’in coğrafyası, limanları ve denizcilik bilgilerini içeriyordu. Eser, hem bir navigasyon rehberi hem de tarihi bir belge olarak kabul edilir. Ayrıca bu kitap Kitab-ı Bahriyenin ilk versiyonudur.
Piri Reis, Yavuz’dan sonra tahta geçen Sultan Süleyman devrinde de ciddi başarılara imza attı. Mesela 1522 yılında Rodos Kuşatmasına katıldı ve adanın fethi konusunda padişaha bazı tavsiyelerde bulundu. Bu bilgiler de kendi yazmış olduğu kitapta mevcuttur.
Kanuni Sultan Süleyman’ın Sadrazamı , Pargalı İbrahim Paşa‘nın tavsiyesi ile Kitab-ı Bahriyeyi yeniden yazdı. Daha geniş bilgiler veren , Kitab-ı Bahriye’yi 1526’da gözden geçirdi ve İbrahim Paşa aracılığıyla Kanuni’ye hediye etti. (Bu Kitap 2. kitaptır)
Daha sonra tam tarih verilmese 1528 yada 1529 yılında ikinci kez Dünya haritasını çizdi. Bu harita da ilkine göre daha detaylıdır. 1533 yılında Barbaros Hayrettin Paşa Kaptan-ı Derya olunca Piri Reis’de Derya Sancak Beyi (Tümamiral) oldu.
1546’da Sinan Reis öldükten sonra Hint okyanusu Kaptan-ı Deryası olarak görev aldı. Bu sırada Portekiz gemileri Kızıldeniz’i Süveyş’e kadar yağmaladı. Ve Yemen’deki Aden liman şehrini işgal ettiler.
Piri Reis 1546 yılında Aden’i Portekizlilerden geri almıştır. Kanuni, Piri Reis’e bölgeden Portekizlileri silmesini emretti ve emrine 25 kadırga, 5 gemi ve 850 asker verdi. 1550 de Portekizliler kontrolünde ki Hürmüz Adasını almak için gönderdi. 1552’de Türk filosu bir aylık kuşatmanın ardından Maskat’ı fethetti. Daha sonra ayını yıl Hürmüz Adasını kuşattı ve bir ay mücadele etti. Ancak sadece şehri alabildi kaleyi fethedemedi. Daha sonra Şehri askerlerine yağmalattı ve milyonlarca altın ile Mısır’a geri çekildi.
Piri Reis’in İdam edilmesi
Piri Reis’in bu son başarısız seferi sonunu getirdi. Zira Padişahın net bir şekilde emri vardı. Ancak o kendi kararı ile kuşatmayı kaldırarak geri çekilmiştir. Ayrıca yerel halkın Portekizlilerin tarafını tutmasına çok kızarak şehri yağmalatması, Basra valisi Ramazanoğlu Kubad Paşa‘nın kendisini tutuklamak istemesine neden oldu.
Piri Reis’in Hürmüz’ü alamayışı Portekizlileri cesaretlendirdi. Onlarda büyük bir donanma ile Mısır’a Basra körfezine doğru yola çıktı. Piri Reis Portekizlilerin geldiğini haber aldığı sırada körfezde donanmasının bakımı yaptırıyordu. Portekizlilerin ablukasına maruz kalmamak için askerlerini geride bırakarak 3 gemi ganimet ile Süveyş’teki donanma merkez tersanesine döndü.
Tüm bu gelişmeler sonucunda , Pîrî Reis tutuklandı. Mısır valisinden divana iletilen konuda , kuşatmayı kaldırmak ve donanmayı bırakmak suçlarından mahkemeye çıktı. Kendisi bakımsız donanma ile denize açılmasının sakıncalarını dile getirdiyse de suçlu bulunmasına engel olamadı.
Tüm bu gelişmeler Payitahta bildirilince Kanunu Sultan Süleyman bir ferman ile kellesinin alınmasını emretti. 80 yaşında , 1554 yılında Kahire’de idam edilmiştir. Devlet bütün mal varlığına el koydu. İdam edilme sebebi olarak emre itaatsizlik, yağma ve askerleri geride bırakıp gitmesi gösteriliyor.
Kaynak : twiki
Osmanlı’nın bir dönem ABD’yi vergiye bağladığını biliyor musunuz?
“Piri Reis: Osmanlı’nın Büyük Denizcisi ve Haritacısı” üzerine bir yorum