Türk tarihinin en önemli askerî figürlerinden biri olan Mareşal Fevzi Çakmak, hem Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde hem de Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinde kritik roller üstlenmiş bir komutandır. İlk Genelkurmay Başkanı ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kurucu isimlerinden olan Çakmak, askerî dehası, disiplini ve vatanseverliğiyle tanınmıştır. Bu makalede, Fevzi Çakmak’ın hayatı, askerî kariyeri, Millî Mücadele’deki rolü ve siyasi yaşamı detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
Erken Yaşamı ve Askerî Eğitimi
Fevzi Çakmak, 12 Ocak 1876‘da İstanbul’da doğdu. Aslen Rumeli kökenli bir aileden gelen Çakmak, askerliğe olan ilgisi nedeniyle Harp Okulu‘na girdi. Daha sonra 1898‘de Kurmay Yüzbaşı olarak mezun oldu. Ardından Harp Akademisi‘ni bitirerek Osmanlı ordusunda önemli görevler üstlenmiştir.
Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı’ndaki Hizmetleri
- Balkan Savaşları‘nda (1912-1913) Vardar Ordusu Kurmay Başkanlığı yaptı.
- I. Dünya Savaşı sırasında Çanakkale Cephesi‘nde görev aldı ve Anafartalar Grup Komutanlığı‘nda Mustafa Kemal Paşa ile birlikte çalıştı.
- Filistin-Suriye Cephesi‘nde 7. Ordu Komutanı olarak İngiliz kuvvetlerine karşı mücadele etti.
Bu savaşlardaki başarıları, onun stratejik zekâsını kanıtladı ve ileride Millî Mücadele’de önemli bir rol almasının yolunu açtı.
Millî Mücadele Dönemi ve Kurtuluş Savaşı’ndaki Rolü
Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılmasının ardından, Fevzi Çakmak, Anadolu’da başlayan Millî Mücadele‘ye katıldı. Mustafa Kemal Paşa ile birlikte hareket ederek Türk ordusunun yeniden teşkilatlanmasında büyük rol oynadı.
Öne Çıkan Görevleri
- TBMM Hükûmeti’nin İlk Millî Savunma Bakanı (1920)
- Düzenli ordunun kurulması için çalıştı.
- Batı Cephesi’ndeki askerî lojistiği organize etti.
- Genelkurmay Başkanlığı (1920-1924)
- Sakarya Meydan Muharebesi ve Büyük Taarruz gibi kritik savaşlarda stratejik kararlar aldı.
- Mustafa Kemal Paşa ile birlikte zaferin kazanılmasında büyük pay sahibi oldu.
- Mareşal Rütbesinin Verilmesi (1922)
- Başkomutan Mustafa Kemal Paşa ile birlikte mareşal rütbesine terfi ettirildi.
Cumhuriyet Dönemi ve Siyasi Kariyeri
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra Fevzi Çakmak, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ilk Genelkurmay Başkanı oldu ve modern ordunun yapılanmasında önemli adımlar attı. Ancak, 1934‘te emekliye ayrılmıştır.
Siyasete Giriş ve Demokrat Parti Dönemi
- 1946‘da Demokrat Parti‘nin kuruluşunda yer aldı.
- 1948‘de partiden ayrılarak Millet Partisi‘ne geçti.
- 1950 seçimlerinde aday oldu ancak milletvekili seçilemedi.
Fevzi Çakmak, siyasi yaşamında otoriter yönetimlere karşı duruşuyla tanındı ve demokrasi savunucusu olarak anılmaktadır.
Ölümü ve Mirası
Fevzi Çakmak, 10 Nisan 1950‘de İstanbul’da vefat etti. Daha sonra Cenazesi, büyük bir törenle Eyüp Sultan Mezarlığı‘na defnedilmiştir.
Tarihteki Yeri ve Önemi
- Disiplinli ve kararlı bir asker olarak Türk ordusunun modernleşmesine katkı sağladı.
- Millî Mücadele’nin stratejik mimarlarından biri olarak Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasında kilit rol oynadı.
- Cumhuriyet’in ilk yıllarında ordunun profesyonelleşmesine öncülük etti.
Bugün, Türkiye’nin pek çok şehrinde cadde, okul ve askerî tesislere adı verilerek anılmaktadır.
Sonuç
Fevzi Çakmak, Türk askerî tarihinin en önemli komutanlarından biridir. Hem Osmanlı’nın son döneminde hem de Cumhuriyet’in kuruluşunda üstlendiği rollerle, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesine büyük katkılar sunmuştur. Stratejik dehası, disiplinli kişiliği ve vatanseverliğiyle tarihe adını altın harflerle yazdıran Çakmak, Türk ordusunun ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu figürlerinden biri olarak hatırlanmaya devam etmektedir.
