Srebrenitsa katliamı yada Bosna katliamı olarak da bilinen yakın tarihin en büyük soykırımı… 11.07.1995
Batının kirli tarihinden belki de en unutulmazlarından biridir Srebrenitsa katliamı . Böylesine büyük bir soykırımın bir daha asla yaşanmaması için, unutulmaması için yazıyorum bu yazıyı. 1995 yılının Temmuz ayında Sırplar tarafından bilinçli ve planlı bir şekilde katledilen binlerce masumun hikayesini anlatır bu yazı . Bosna-Hersek‘in Srebrenitsa kentinde general Ratko Mladiç yönetimindeki Sırplar beş gün içinde 8.372 Boşnak’ı öldürdü . Yüzlerce kadın ve kız çocuğuna tecavüz etti. Bir günde 20.000 den fazla Boşnak Srebrenitsa’dan sürgün edildi.
Srebrenitsa Katliamı ‘na doğru olayların gelişimi
Takvimler 1990’lı yılların başını gösterdiğinde Dünyada uzun süredir devam eden soğuk savaş sona ermişti . Pimi çekilmiş bomba gibi bekleyen ve altılı federe Cumhuriyetten oluşan Yugoslavya’da olaylar patlak verdi . 25 Haziran 1991’de Hırvatistan ve Slovenya’nın resmi olarak bağımsızlıklarını ilan etmesi akabinde Yugoslavya iç savaşı başladı . Yugoslavya’yı oluşturan etnik kökenlerden biri olan Boşnaklar 1992 yılının Şubat ayında bağımsızlıklarını ilan etti . Ancak bu bağımsızlığı referandum kararı sonucu da olsa tanımayan Sırplar, Saraybosna’yı kuşatma altına aldı. Başka bir deyişle üç buçuk yıl süren Bosna Savaşı’nı başlattılar.
Yugoslavya’nın dağılmasını fırsat bilen Hırvatlar ve Sırplar, Bosna Hersek topraklarının kendi toprakları olduğunu iddia eden Cumhriyetler kurdu . Hırvatlar, 18 Kasım 1991’de Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti’ni kurdu. Sırplar ise 9 Ocak 1992’de Sırp Cumhuriyeti’ni ilan etti .
Bağımsızlığını ilan etmesinin ardından, Sırpların kontrolündeki Yugoslav ordusunun silahlandırdığı Bosnalı Sırplar, Müslüman Boşnaklara yönelik katliam başlattı. Boşnaklar ise liderleri Aliya İzzetbegoviç önderliğinde kuzeyde ve doğuda Sırplara savaştı. Güneyde ve batıda da Hırvatlara karşı vatanlarını korumak için mücadele etti.
Srebrenitsa’da yaşanan vahşet
2 yıldır süren çatışmalar neticesinde çok sayıda Boşnak sivil öldü. Yaşanan sivil ölümlerine önlem almak adına Birleşmiş Milletler Srebrenitsa’yı güvenli bölge ilan etti.
Güvenli bölge ilan edilen Srebrenitsa’ya binlerce Boşnak sivil göç etti. Sonuç olarak savaş öncesi nüfusa oranla Srebrenitsa’da nüfus 2 kattan fazla arttı. Srebrenitsa yakınlarında ki Potocari de bulunan 400 Hollanda askeri Birleşmiş Milletler tarafından sivil halkı korumak için görev emri almıştı.
Hollanda askerlerinin bulunduğu karargaha sığınan sivil halka güvende olacakları garantisi sözünü verdiler. Ancak sivil halkın bireysel silahlanma ve kendini savunma talebini geri çevrildiler. Ayrıca sivil halkta bulunan silahlarda Hollanda askeri birliği komutanı emri ile topladılar.
Yaklaşık dört yıl süren kuşatmanın hararetinin arttığı günlerde Müslüm sivil Boşnaklar silahlarının kendilerini savunmak adına iade edilmesini talep ettiler. Ancak bu talep Hollanda komutanı Thom Karremans tarafında reddedildi.
Birleşmiş Milletler ise şehir üzerinde 2 F16 uçurmakla yetindi. Hollandalı askeri birlik bir gece gelen emir ile şehri boşalttı. Kendilerine sığınan binlerce masum sivil halkı kaderine terkedip gittiler…
Srebrenitsa’da kapkara gün
Srebrenitsa BM ‘nin görevlendirdiği Hollanda askerlerinin bölgeyi terketmesi ile tamamen korumasız kaldı. Şehre 11 Temmuz 1995 yılında Ratko Mladic önderliğindeki Sırp birlikler girdi. Ellerinde bulunan az sayıda silaha da el konulan Bosnalı Müslümanlar resmen göz göre göre Sırplar’ın katline uğradı.
Katil Sırp bitkileri kadın,erkek, çocuk,yaşlı demeden Srebrenitsa’da en az 8 bin 372 Boşnak Müslümanı ormanlık alanlarda, fabrikalarda,tarlalarda kurşuna dizerek soykırım gerçekleştirdi.
Katledilen binlerce insan bedeni toplu mezarlara gömüldü. Savaş’ta Prijedor, Foça, Zvornik, Vişegrad gibi birçok şehirde yapılan etnik temizlik sonucu neredeyse hiç Boşnak bırakılmadı. Kimi göç etmek zorunda kaldı, kimi soy kırıma uğradı.
Tam olarak kaç kişinin öldürüldüğü belli olmayan Bosna Hersek topraklarında bugün dahi hâlâ toplu mezarlar ortaya çıkmaktadır. Başka bir deyişle Srebrenitsa katliamı izleri bugünde devam ediyor..
Srebrenitsa Katliamı’na çok geç de olsa gelen NATO müdahalesi
Birleşmiş Milletler’in güvenli bölge ilan ettiği 6 noktadan biri olan Srebrenitsa’da binlerce masum insan katliama uğradı. Neticede NATO‘ya tepkiler yağmaya başladı. Büyük katliamın üzerinden tam 49 gün geçti. Buna rağmen somut adım atmayan NATO( Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü ) sadece oyalama politikası izledi.
28 Ağustos’ta Saraybosna’nın merkezinde Markale’deki pazar yerine yapılan havan topu saldırısı sonucu 43 kişi öldü. NATO nihayet uzun süren sessizliğini bozdu. 30 Ağustos 1995 tarihinde Bosna’daki Sırp hedeflere yönelik ”Kararlı Güç Harekatı” (Operation Deliberate Force) başladı. Operasyon, 21 Eylül 1995’te sona erdi. Yaklaşık 400 savaş uçağı ve 15 ülkeden 5 bin askerin katıldığı operasyon Sırp hedeflerine yönelikti. Ve nihayet NATO’nun müdahalesinin ardından Sırplar barış masasına oturmaya ikna oldu.
21 gün gibi kısa sürede savaşın sonlanmasını sağlayacak kuvvette muktedir olan NATO! 1991-1995 yılları arasında süren çatışmalarda ve sonrasında katledilen binlerce insanın ölümüne göz yumdu.
Yaklaşık 4 sene süregelen savaş neticesinde binlerce Boşnak işkence gördü, tecavüze uğradı. Bütün bu yaşananlar ise Dünya’nın hayran olduğu medeniyetin beşiği ! olarak nitelendirilen Avrupa’nın göbeği sayılabilecek coğrafyada yaşandı. Dünya bu denli büyük bir katliama karşı adeta üç maymunu oynadı. Avrupa milletleri sadece sessiz kalmayı seçti. Sonuç olarak savaş, 1995 yılında imzalanan Dayton Barış Antlaşması ile sona erdi.
Srebrenitsa Katliamı Sonrası Yaşananlar
Savaş devam ederken Boşnak halkının tek sığınağı “güvenli liman!” olarak nitelendirilen BM Hollanda askerleriydi. Soykırımın üzerinden yıllar geçmesine rağmen hâlâ tartışma konusu olan bir mevzu ise şudur. Hollanda askeri gücünün başında olan komutan Thom Karremans’ın 11 Temmuz 1995’te görüştüğü Mladic ile birlikte kadeh kaldırması tepki toplamıştı. Ancak bu görüntüler ortaya çıkmasına rağmen Thom Karremans hiçbir zaman yargılanmadı.
Hollanda devleti ise katliamdan kısmen sorumlu oldu. Mahkeme kararı neticesinde Sırp birliklere teslim edilen ve ölümlerine göz yumulan sivil vatandaşların ailelerine tazminat hakkı doğdu.
